Nepal Tibetan Lhamo Association

-->

vr. 15 juni

Tsering Youdon is een jonge Tibetaanse vrouw, ze woont in Barcelona, maar haar familie woont in Boudhanath—Kathmandu en ze is hier op een korte vakantie. Ze spreekt goed Engels. Haar vader, Tsering Samphel (74), is een van de oprichters van de Nepal Tibetan Lhamo Association. Lhamo betekent eigenlijk "Godin", maar met dit woord wordt ook Tibetaanse Opera aangeduid.

Tibetaanse Opera is een soort multimedia spektakel van zang, muziek, dans, conversatie en recitatie in schitterende kostuums, dat al sinds de 17e eeuw in Tibet bestaat en van oudsher na de oogst in de open lucht werd opgevoerd.

senior meisjes van de Lhamo Association

Op 15 juni komt Tsering me 's avonds in het Lotus Guesthouse opzoeken. Ze vertelt me dat de Lhamo Association elke zaterdag in een eigen ruimte repeteert. Ze zal me de volgende dag meenemen en aan wat mensen voorstellen.

zat. 16 juni

Tsering haalt me om 13:45 op. Het is pakweg 5 minuten wandelen naar de repetitieruimte. Op de binnenplaats staan een stuk of acht jongens met dramnyen (een soort langhalsluit, ook wel Tibetaanse Gitaar genoemd) o.l.v. een instrukteur danspassen te oefenen onderwijl zingend en dramnyen spelend. De dramnyen-dansen worden gekenmerkt door energiek voet-gestamp. Binnen oefenen zes seniormeisjes (van wie de jongste een jaar of 12 lijkt) een danslied, eveneens o.l.v. een instrukteur. In een aparte ruimte hoor ik liedjes geoefend worden, Tsering vertelt dat daar de juniormeisjes repeteren. De meisjeszang is hoog en schril, het gaat door merg en been.

Aan de lange wand is een spiegel, daarboven hangen thangka's en portretten van de Dalai Lama en van één van de oprichters van de Lhamo Association, Nyima Woeser, die een paar jaar geleden is overleden.

Tsering's vader is er niet, die ga ik a.s. maandag bij de lunch ontmoeten.

Tsering Youdon en Tsering Lhakpa

Ik word voorgesteld aan een van de senior leden, de 78-jarige Tsering Lhakpa. Hij vertelt (met Tsering Youdon als tolk) dat de Lhamo Association oorspronkelijk in 1965 is opgericht in Sou Kombu in de Everest regio. In 1973 of 1974 zijn ze naar Boudha verhuisd. Tot 10 jaar geleden deden ze alleen Lhamo, maar de Association vergrijsde. Een toespraak van de Dalai Lama dat de Tibetaanse jeugd meer aandacht aan de cultuur van de voorouders zou behoren te besteden, was voor de Lhamo Association het teken om ook dans en volkslied te gaan doen, en zelfs pop-liedjes, om zo de jeugd binnen te halen. Dat lukte, ik zie vrijwel alleen maar jonge musici om me heen.

De Association neemt elk jaar begin maart deel aan het Lhamo Festival, dat door TIPA op wisselende lokaties in India wordt gehouden.

Elke zaterdag wordt er gerepeteerd, 's ochtends om 09:00 u. Tibetaans Opera, 's middags dans en (volks-)lied. Het repertoire is niet tot één regio beperkt, maar komt uit alle drie provincies van Tibet: Kham, Amdo en Ü-Tsang.

Ik word voorgesteld aan Gyalpo, de vice-president van de Association, die ook de repetitor van de dramnyen-groep is. Zijn Engels is wat moeilijk te volgen.

Tsering vertelt me dat de jongere generatie vrijwel allemaal Engels spreekt.

We blijven een uurtje. Ik krijg een kop thee met melk, die wordt bijgeschonken zodra ik er een paar slokken van heb genomen.. Het is even pauze, dan komen de jongens van de dramnyen-groep binnen en voeren een energiek nummer op met zang en dans begeleid op de dramnyen, dat ze net geoefend hebben. Dit stuk heb ik voor het grootste deel gefilmd.

Intussen heeft Tsering toestemming voor mij gekregen dat ik alle zaterdagen mag binnenlopen om  rond te kijken en dingen te vragen en te filmen.

Er wordt me op het hart gedrukt vooral op 6 en 7 juli te komen. Op 6 juli worden op de binnenplaats van de Srong Tsen school dansen en liedjes opgevoerd ter gelegenheid van de verjaardag van de Dalai Lama. Op 7 juli wordt de hele dag Lhamo opgevoerd, op dezelfde plaats. Een en ander afhankelijk van de toestemming van de Nepalese autoriteiten.

di. 19 juni

langsslenterende koe

Tussen half 11 en 1 uur is er geen klas. Tsering Youdon nodigt me in die tijd uit voor de lunch, bij haar thuis. Ze zal me om kwart voor elf met een taxi oppikken, op de hoofdstraat, vóór de hoofdingang van de Grote Stupa.

Het is opmerkelijk hoeveel aandacht een stilstaande, tegen een paal leunende, buitenlander trekt. Er stoppen in totaal zeker vijf taxichauffeurs, die op een ritje hopen. Een verkoper van tijgerbalsem komt langs, en wat bedelaars. Een jonge vrouw met een baby op haar arm mompelt tegen me "Milk? No money!" Ik wuif ze allemaal weg en kijk ondertussen een beetje om me heen. Een graatmagere hoogzwangere koe komt langs slenteren; als een wig opent de verkeersstroom zich als ze besluit over te steken en er overkomt haar niets. Vlak naast me staat een verkoper met een gigantische mand mango's achterop de fiets. Een bedelares komt met hem onderhandelen. Hij zoekt wat in zijn voorraad en doet een mango met wat beurse plekjes in haar bedelnap. Dat is niet naar haar zin, er ontspint zich een krijsende conversatie.

Er stopt een taxi met Tsering erin. Ze is wat laat, de taxi zat vast in het verkeer. Ze put zich uit in excuses.

Het appartement van Samphel, Tsering's vader is ruim en licht. Naast Tsering's vader, wonen hier een oudere zus en haar dochter Tenzin Chuki. In het gezin is Chuki, naast Tsering, de enige die Engels spreekt.

Ik word ontvangen in de meditatiekamer en ik vergeet bijna mijn schoenen uit te doen bij binnenkomst. Als je ergens binnenkomt bij Tibetanen, of een tempel of klooster binnengaat, word je geacht je schoenen uit te doen. Ik werd op een gegeven moment zo moe van het steeds weer opnieuw veters strikken en ontstrikken dat ik de veters van mijn (ex-hardloop-)schoenen losser heb gemaakt en met een platte knoop heb gestrikt, zodat ik ze met één beweging aan en uit kan doen. Daar had ik eerder aan moeten denken.

thangka met het verhaal van Nang-Sa

We raken langzaam in gesprek. Aan de wand van de meditatiekamer hangt een thangka met daarop het verhaal van Nang-Sa. Nang-Sa is de titel van een van de Lhamo's—Tibetaanse Opera's.

Ik vraag Samphel waar en in welk jaar hij geboren is. De plaats levert geen probleem op: in Dhingri, in de provincie Ü-Tsang in Tibet. Maar het jaartal is problematisch. Dat is 1936 of 1937. Het kan ook 1939 zijn. Hij vertelt me dat dat vroeger allemaal niet werd bijgehouden. Voor het gemak houdt hij maar aan dat hij nu 74 jaar oud is.

Samphel komt uit een gegoede familie. Zijn vader was minister in de regering. Na 1959 hebben de Chinezen het huis, het land en het vee van de familie geconfisceerd. Samphel zat van 1960 tot 1964 in de gevangenis. Hij wist in 1970 uit Tibet te ontsnappen en woont sindsdien in Boudhanath.

Hij weet veel over Lhamo en deelt die kennis graag. Ik vraag of ik in de komende weken zo nu en dan een uurtje langs mag komen om hem een en ander over Lhamo te vragen. Dat is geen probleem.

Samphel vertelt me dat hij binnenkort een openlucht voorstelling gaat geven met de thangka van Nang-Sa. Met een aanwijsstok zal hij de diverse episodes op het doek aan het publiek uitleggen. De opbrengst is voor de Lhamo Association, hij wil er zelf niets van houden. Hij zou ook graag met de voorstelling gaan rondreizen, naar andere streken waar Tibetanen leven.

Ik zou bijna vergeten dat we voor de lunch gekomen zijn en dat ik om 1 uur weer in de klas hoor te zitten. Maar we hebben tijd genoeg. Samphel is een buitengewoon vriendelijk man, ik zie ernaar uit om wat tijd met hem door te brengen en zijn voorstelling te zien.

De lunch is door Chuki bereid. Ze glimlacht verlegen als ik haar zeg dat het lekker was.

dramnyen pirouettes:

kijk ze vederlicht stampen,

draaien en zingen